<1r>

Videmus demum quo semper patres utriusqꝫ partis subscripsere Namqꝫ vocis ὁμοουσίου plures sunt acceptationes. 1 R{em} Significar|t|e enim potest vel duas proprietates habere communem substantiam, Vbi {illeg} \filiū/ /Sic enim\ intellectans & voluntatem hominis, vel {illeg} per dici possunt homousijs vel proprietatem |1 rem aliquam| habere communem substantiam cum alia re quavis, et ut sic intellectum et voluntas \{illeg}/ hominis vel hominis, cum \cum ipsius/ voluntatē vel cum \etiam cum/ ipsò homine, autem {illeg} internus \internā mentem {illeg}/ patris cum \cum/ ipso patre, consubsta homousios est quia non est nisi una utriusqꝫ usia, substantia vel hypostasis. 2 rem habere substantiam ejusdem speiei {sic} cum alia substantia rei alterius, hominē cum homine ang vas ut vas aureum cum vase aureo, hominem cum homine, angelum cum angelo. 3 rem habere substantiam similem substantiæ alterius rei ut stantnum argento, \vel/ animā {illeg}|humanā| spiritui angelico. Nam ὁμος significat similem æque ac {illeg} et in compositione nonnunq retinet hanc significationem: {illeg} \ut in his {verbis}/ {ὁμο}παθὴς similles {sic}1 {passionis} \obnoxibus2/ passionibus1, ὁμονεκρς mortuo similis {illeg} corruptionem, ὁμόφλοιος similem habens corticem. Secunda ea signifati Hanc significationē secunda usitatior est Prima ac tertia no/ Significat enim duas res habere vel eandem numero \communem/ substantiam, vel eandem speci duas substantias \duas/ ejusdem speciei vel duas substantias sibi invicem \duas sibi/ similes. {illeg} In secunda \Secunda sinificatio usitatior est/ Nam ὁμος – corticem Prima et ultima significatio durior est & vix nisi apud religiosos in mysterijs religionis usum occurrit. [In primo sensu accipitur a Sabellianis] Iam quo \autem/ sensu acceperunt Athanasiani {illeg} ex his patebit. In primo – Et In prima \autem/ acceperunt Athasiani {sic}, in ultima Eusebiani, ut ex sequentibus patebit.

Doctrina Athanasianorum in his duobus constitit. 1 Quod filius fuit λογος & σοφια mens & sapientia qua pater interna {illeg} qua pater dicitur sapiens & sine qua foret insipiens {illeg} {illeg} & non intelligens. 2 Quod Patris et filij una est hypostasis vel {illeg} sive substantia: ita ut filus {sic} non sit hypostasis de hypostasi sed mens sapie Verbum & Verbum mens vel sapientia \λογος & sapientia/ de hypostasi {Patris} hoc est pactabant Verb filium se habere ad patrem ut intellectus Angeli ad mens vel sapientia angeli ad angelum vel ut mens hominis ad hominem. Hoc forte paradoxon videbitur sed probabimus. Et primo Et cum Athanasius fuerit monitor Alexandri et Et primum ex Athanasio. H{illeg}|in|c enim cum monitor fuerit Alexandri & coram Patribus hujus Con <1v> cilij disputando sententia apprim & in hoc Concilio præcipuus opinionis per disputiones et coram patribus Concilij opinionem sententiā eorum disputationibus disputando cum adversarijs \quam/plurimum defenderit proculdubio idem sentiebat cum Alexandro et reliquis.

Hic igitur in Oratione contra Gentes p 44 & 51 & in altera de incarnatione verbi p 95 & 96 disputat quasi Verbum esset propia \& unica/ mens & sapientia patris ita {illeg} ut /siquis\ mundus non condere neget {illeg} Patrem condidisse et gubernare mundum per hanc rationem \hoc verbum/, is statuet mundum sine ratione et mente consistere & rationem a rerum natura excludet. Rursus \Epist/ ad Serapionem de {illeg} contra eos qui dicunt Filium creaturam esse \pag 161/ ita scribit. Si fons & Lux & Pater est Deus, nefarium erit dictu est |τὴν| πηγην ξηράν fontem exaruisse, {illeg} |aut| lucem sine seipsa seipsa, vel Deum sine λογω Mente | ratione fuisse ne ἵνα μὴ ἄσοφος καὶ ἄλογος καὶ ἀφέγγης ἠ δ᾽ θεὸς ne Deus insipiens aut irrationalis aut tenebrosus | lucis expers habeatur. Sic rursus de Synodi Nicæni decretis p 263: accusat Arianos quasi deum \aliquando/ ἄλογον {st}atuerent quidem negan dum asserunt fuisse antequam erat Ver{b}um. Et Paulo post p 276 Si {ex filio} facultates Patris prædicat esse filium. Si, inquit, Ratio et Sapientia & Virtus dei est Christus, c autem sint δυνάμεις facultates esse Dei existimandæ sint: sequitur omninò {f}|s|i filius factus {illeg} sit, fuisse quando non erant hæ. Erat igitur tempus quando Deus his carebat, quod absurdissimum est. Sed in quinqꝫ Orationibus contra Arianos adhuc magis apertè loquitur. In Oratione 1. pag 295 & 296, 297 accusat Arianos quod statuunt alium esse in Patre proprium Verbum λόγον Verbum λόγον, aliās coæternam sapientiam in qua verbum istud fecit – aliud Verbum \& sapientiam/ præter istam coæternam inducentes. – Deinde sic argumentatur: Si inquit, alia est sapientia in Patre præter Dominum, etiam sapientia factas est in Sapientia. Quod si Sapientia est Verbum Dei, sequitur Verbum in Verbo factum esse, et si verbum Dei est filius sequitum {sic} etiam filium in filio factum. Qua igitur ratione locutus et {sic} Dominus Ego in Patre et Pater in me, si sit alius Ioannes eo omissi, de isto refert, Omnia per ipsum facta |sunt| et sine ipso factum est nihil. Hæc ille. De Similia multa habet in sequentibus orationibus. Et in Oratione 3 \p 404/ Reprehendit Arianos quod distinguunt inter {illeg} λόγον & νουν verbum et internam mentem patris, & quod (p 407 \& 4{illeg}/) quod plures introducent sapientiam dicit Vnius Dei una est Imago unium Verbum unica sapientia Quapropter admiror cur isti cum unus sit Deus, plures secundū <2r> sua excogitata imagines sapientias et Verba introducunt & alium dicunt esse proprium et naturalem ve λόγον patris in quo {illeg} filium procreavit. Et paulo post \p 411/ Arianos sic reprehendit. Cum nobiscum, inquit depugnant eo quod asseveremus semper Dei Verbum fuisse, ipsi quoqꝫ suorum obliti, Sapientiam cum Deo increatam coexistere dicunt. Ita per omnia in tenebris volutantur dum et veram sapientiam abnegatam volunt & eam quæ non est indagant; alium sicut manichæi Deum sibi commiscentes & verum Deum inficiantes. Iterum Oratione 4ta \sub finem/ hac fatus est: {illeg} Dicit Solomon \✝ Sap 8/ Deus Sapientia fundavit terram et et {sic} præparavit cœlos in prudentia – et ut Apostolus (2 Thes 5 \18/) Scribit Thessalonicensibus: Voluntas Dei in Christo Iesu est. Esto ergo filius Dei ipsum verbum et Sapientia, & ille est prudentia et viva voluntas, \{illeg}/ in eo voluntas patris, ille veritas et lux et potentia patris est. Quod si sapientia et prudentia est voluntas Dei & filius est illa ipsa sapientia, sequitur ut qui per co{nse}quentiam qui f dicit filium esse voluntate patris, perinde {se}quitur ac si dicerat sapientiam in sapientia conditum et filium in filio factum & verbum per verbum creatum. – et paulo post Cæterum illud cum Deo pugnat illiusqꝫ scripturis adversatur siquidem non voluntatis sed ipsius paternæ substantiæ proprium splendorem & characterem filium prædicat his verbis Qui cum esset splendor gloriæ & forma substantiæ ejus (Heb 2.) – et paulo post. Recte dixeris patrem diligere et velle filium, et filium diligere et velle Patrē non tamen ut filius dicatur effectus voluntatis – sed ut in con {illeg} \(ut Valentinia hæresis immitatum in Ecclesiam)/ – sed viva voluntas et vere naturalis filius, quasi lucis splendor. Ita enim ille dixit Pater dixit Eructavit cor meum verbum bonum. Filius etiam: Ego in Patre et Pater in me. Si autem Verbum est in corde ubi ✝ < insertion from the right margin > ✝ præterqu λογον seu filium Verbo < text from f 2r resumes > deliberati Voluntas? & si filius in Patre ubi rursus voluntas? Et si ipse voluntas est quomodo voluntas in voluntate fuerit? absurdum id quippe ne scilicet etiam Verbum \sit/ in verbo & filius in filio & sapientia genita est quamadmodum sæpius jam diximus. Omnia enim Patris filius est et nihil in patre ante Verbum, sed in Verbo (sive ratione voluntas, & per Verbum ea qua sunt Voluntatis in opus de consummantur. Rursus in Oratione quinta cum Aria Eusebiani objicerent \Internam/ Sapientiam Patris pertinere ad Patrem sunt sapientia hominis ad hominem, nec posse a Patre distingui: ade <2v> oqꝫ qui putant filiū esse hanc sapientiam, confundunt eum cum Patre, in hæresin Sabellianam incidentes; nequ Athanasius inter alia respondet: Non est pro gentilium opinione idem sapiens & sapientia, aut idem, pater et Verbum – Reversatur huic opinioni \Agnoscit enim/ /Reversatur hic opinioni\ sacrarū literarum constitutio qua \quæ/ patrem et filium, sapientem & sapientiam Deum et Verbum agnoscit agnoscit. In his Orationibus præterea sæpe repetit istud quod si (cum Eusebiannis {sic} separemus filium ab essentia Patris, constituemus Patrem ἄλογον |καὶ| ἄσοφον, |καὶ| ἀφεγγὴν irrationalem, insipientem & tenebrosum: inde concludens filium æternum qui pater semper fuit sapiens. Et his alia multa q habet similia quæ non opus referre. Ex allatis mens ejus abunde satis constator

Cum igitur \Athanasius fuerit/ Alexandero consilijs Athanasij usus fuerit \{illeg} e consilijs sit/, non mirū est si ipse \Alexander itidem/ in eandem sententiam inciderit. In eandem enim incidisse manifestum est ex \ejus/ epistola ejus circulatoria, quam in quâ primò reprehendit Arium

[Editorial Note 1]

{illeg}|Ex| altera parte, post Hosium et Alexandrum stabant Eustathius Episcopus Antiochiæ {illeg} qui quinqꝫ abhinc annis in Cōcilio Antiocheno depositus est ob Sabellianismum |dum et egregium hunc disputatorem non minimam partem fuisse gessisse disceptationes cum Asia exordiali illa disputatione in qua Alexander \fluctuavit vero/ tandem persuasus est ut Arium Quis et eundem cum disputator esset \{illeg} omnium/ acerrimus, cæteresqꝫ Alexandri {illeg}) stuprum et disputatione illa inter Alexand initiali qua Alexander fluctuans ex fluctuante moderatore {illeg} in partes Ario factus est adversarius Arij non minimas {illeg}| (Philostorg.                ) & contumeliam \Helenā {illeg}/ {illeg} matrem Imperatoris Athanas           ) dein Paphnutius Spiridion Iacobus Nisibenus Macarius Hierosolymorum, Marcellus Ancyræ (postea depositus etiam ob Hæresin,) Paphnutius Thæbaidos, Spiridion Cyprius, Iacobus Nisibenus, alijqꝫ. Quibus addi potest Athanasius Diaconus qui per gesta in hoc Concilio se alarum reddidit qui causæ \Alexandri/ plus contulit quam plures Episcopi. Hujus autem viri historiam e re erit hic inserere: adhæsit (Ath. in vit. Anton.) {illeg} Hunc Alexander in contubernium suum adscivit: usus ejus opera in scribendo & prælegendo quod munus Lectorū et Amanuensium esse solet. Postea ad Diaconi functionem eum evexit. (Oratio incerti de Vit. Athanas. Sozom l 2 c 17. Præter Dialecticam et Rhetoricam Iuris etiam scientiam caluit (Sever l 2. c    ) {illeg} Cœpit autem claresce et Cœpit autem clarescere sub Licino per disputationes adv. Gentiles (Martyrol. Rom. d. 13 Iun.) & \ejus concilijs/ cum fuerit subtilissimi vir ingenij & acer in rebus gerendis \& præterea scientijs instructus/ Alexander senex tardus hujus demum consilijs in negotijs ecclesiasticis {illeg} se credere {illeg} præbuit cœpit ac se |eandem| mancipavit. |hujus demum consilijs se in negotijs ecclesiasticis se mancipavit.| se commisit. Nam hunc jam virilem ingressum ætatem, Alexander Diaconum constituerat, & Nicæam secum duxit, ut in Concilio, adjunento {sic} illius uteretur (Socr l. 1 C 15.) ubi fortiter contra Eusebianos dimicabat Socr l 1 c 8. adventus & Alexandri Episcopi aderat concilijs, sen{em} quamplurimum juvans (Ruffin, l. 1, c. 5) & ex quo tempore max{ima} pars hujus disceptationis haberi cœpit Socr l 1 c 17. De eo Conciliu{m} Episcoporum 80 quos ipse 14 abhinc annis congregavit præbent De testimonium.

[Editorial Note 1] The remainder of this page is written upside down.

© 2024 The Newton Project

Professor Rob Iliffe
Director, AHRC Newton Papers Project

Scott Mandelbrote,
Fellow & Perne librarian, Peterhouse, Cambridge

Faculty of History, George Street, Oxford, OX1 2RL - newtonproject@history.ox.ac.uk

Privacy Statement

  • University of Oxford
  • Arts and Humanities Research Council
  • JISC